Άρθρο του Αιμίλιου Ι. Ζησούλη
Χειρουργό Οφθαλμίατρο
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Σύνηθες πρόβλημα, το οποίο υποβαθμίζει την καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων μετά τα 50 (και όχι μόνο), είναι η απώλεια της δυνατότητας κοντινής εστίασης, γνωστή και ως πρεσβυωπία καθώς και άλλα διαθλαστικά σφάλματα, προϋπάρχοντα συνήθως αυτής, όπως η μυωπία, η
υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός.
Το χειρουργείο το οποίο πραγματοποιείται σε αυτές τις ηλικίες προς διόρθωση διαθλαστικών σφαλμάτων είναι το χειρουργείο της φακοθρυψίας, στο οποίο αφαιρείται ο φυσικός φακός του ματιού και τοποθετείται ένας τεχνητός (ενδοφακός), με τις δυνατότητες διάθλασης που επιθυμούμε και είναι εφικτές στον εκάστοτε οφθαλμό. Πρόκειται για χειρουργείο με την ίδια βασική τεχνική και αρχές με το χειρουργείο του καταρράκτη, όπως αυτό γίνεται τα τελευταία 30 χρόνια με τη χρήση υπερήχων, στο οποίο στην περίπτωση καταρράκτη, γίνεται αφαίρεση του φυσικού φακού του ματιού και αντικατάστασή του με τεχνητό, επειδή ο πρώτος είχε θολώσει και ο ασθενής δεν έβλεπε πλέον καλά ανεξαρτήτως της χρήσης ή μη γυαλιών.
Αν και οι βασικές αρχές του χειρουργείου παραμένουν ίδιες από την εμφάνισή του, οι διεθνείς τεχνολογικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας, έχουν επιτρέψει στους χειρουργούς που τις ενσωμάτωσαν στη καθημερινή τους πράξη, να μπορούν να πραγματοποιούν με ασφαλή και
προβλέψιμα αποτελέσματα το χειρουργείο όχι μόνο σε ανθρώπους με προχωρημένο καταρράκτη και χαμηλή όραση αλλά ακόμα και σε ανθρώπους που πέρασαν τα 50, δεν έχουν καθόλου καταρράκτη, ο φυσικός φακός τους είναι διαυγής και έχουν πολύ καλή όραση -αλλά με γυαλιά όρασης- είτε μακρινά, είτε κοντινά, είτε σε κάθε απόσταση.
Το χειρουργείο σε αυτήν την περίπτωση δεν λέγεται χειρουργείο καταρράκτη – εφόσον αυτός ακόμα δεν υφίσταται- αλλά διαθλαστική φακεκτομή (refractive lensectomy-εκτομή του φακού του ματιού για λόγους διάθλασης) ή αφαίρεση διαυγούς φακού (clear lens extraction) και έχει ως στόχο την ισόβια πλέον απαλλαγή από γυαλιά όρασης. Ακριβώς οι ίδιες
τεχνικές της διαθλαστικής διόρθωσης ενός οφθαλμού με την αντικατάσταση του φακού του, γίνεται να εφαρμοστούν βέβαια και σε κάποιον που έχει καταρράκτη ανεξαρτήτως ηλικίας και όχι αποκλειστικά σε προϋπάρχοντα διαυγή φυσικό φακό.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι δυνατότητες του χειρουργού που αποτελούν προϋποθέσεις για να χρησιμοποιείται το χειρουργείο της φακοθρυψίας ως διαθλαστική επέμβαση είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:
1) Διεξοδικός προεγχειρητικός έλεγχος του ασθενούς πέραν του από παλαιά καθιερωμένου διαθλαστικού ελέγχου και της βυθοσκόπησης σε σχισμοειδή λυχνία, με τη χρήση εξειδικευμένουεξοπλισμού που περιλαμβάνει την υποβολή σε α) τοπογραφία κερατοειδούς β) ενδοθηλιομέτρηση
κερατοειδούς γ) OCT τομογραφία ωχράς κηλίδας.
2) Ακριβής προϋπολογισμός του διαθλαστικού αποτελέσματος που θα έχει ο ασθενής μετά το χειρουργείο με τον εκάστοτε τύπο τεχνητού φακού που θα χρησιμοποιηθεί όπως αυτό γίνεται με τη χρήση των οπτικών βιομετριών τελευταίας γενιάς.
3) Επαρκής εκπαίδευση στη χρήση πλην των παλαιότερων και ακόμα συχνότερα χρησιμοποιούμενων μονοεστιακών ενδοφακών των νεότερων premium ενδοφακών που παρέχουν εστίαση σε πολλές διαφορετικές αποστάσεις διορθώνοντας και την πρεσβυωπία, όπως είναι οι πολυεστιακοί (multifocal) και οι φακοί αυξημένου βάθους πεδίου (Enhanced Depth Of Focus – EDOF). Προϋποθέσεις για να έχει ο χειρουργός τη δυνατότητα και την αυτοπεποίθηση να προτείνει τη χρήση των συγκεκριμένων ενδοφακών προς απαλλαγή και από την πρεσβυωπία και εν τέλει από κάθε γυαλί όρασης, είναι πλην της εκπαίδευσης στη χρήση τους, η ύπαρξη όλου του ανωτέρω αναφερόμενου εξοπλισμού αλλά και εξοπλισμού που αναβαθμίζει την ακρίβεια τοποθέτησης τους, όπως είναι τα:
4) Digital markers: πρόκειται για μηχανήματα τα οποία προβάλλουν στο χειρουργικό μικροσκόπιο κατά την ώρα του χειρουργείου με τη χρήση ενός στόχου, όπως σε διόπτρα όπλου, ποια θα πρέπει να είναι ακριβώς η θέση τοποθέτησης ενός premium ενδοφακού ώστε να λειτουργήσει όπως πρέπει και να οδηγήσει σε απαλλαγή από κάθε γυαλί όρασης χωρίς να παράγει δυσφωτοπικά φαινόμενα (ακτίνες ή φωτοστέφανα γύρω από τα φώτα).
5) Επαρκής χρόνος για συζήτηση με τον ασθενή γύρω από τους στόχους του χειρουργείου και αποσαφήνιση μιας πρόβλεψης του τελικού αποτελέσματος όρασης, αναλόγως με τον κάθε τύπο ενδοφακού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τους περιορισμούς που κάθε μάτι μπορεί να έχει για
λόγους ανατομίας ή άλλων παθήσεων.
6) Και φυσικά τέλος, αναγκαία προϋπόθεση είναι να μπορεί να παράγει ο χειρουργός, επεμβάσεις χωρίς επιπλοκές και τομές στο χειρουργείο που δεν παράγουν από μόνες τους αστιγματισμό (surgically induced astigmatism) αφού σε αυτές τις περιπτώσεις, στόχος δεν είναι απλά η ανάσχεση της
επικείμενης τύφλωσης που θα προκαλέσει αναπόφευκτα ένας προχωρημένος καταρράκτης και η καλή όραση με γυαλιά, αλλά η άψογη όραση χωρίς γυαλιά.
Πρακτικό αποτέλεσμα των τεχνολογικών εξελίξεων αυτών στο χειρουργείο της φακοθρυψίας είναι η σημαντική διεύρυνση της ένδειξης προς επέμβαση. Αν και πρωταρχικός και πιο σημαντικός στόχος του χειρουργείου παραμένει η απαλλαγή από τον καταρράκτη και η καλή όραση είτε με είτε χωρίς γυαλιά,
καθώς αλλιώς ο ασθενής αργά ή γρήγορα θα τυφλωνόταν, στην περίπτωση που ο χειρουργός έχει ενσωματώσει στην κλινική του πράξη όλη την ανωτέρω αλυσίδα τεχνολογικού εξοπλισμού και τον συγκεκριμένο τρόπο εργασίας, είναι δυνατό να πραγματοποιεί το χειρουργείο της φακοθρυψίας
ασχέτως της ύπαρξης καταρράκτη ή μη με στόχο την απαλλαγή από κάθε γυαλί όρασης. Συνεπώς η συνήθης ερώτηση των ασθενών: «γιατρέ έχει ωριμάσει ο καταρράκτης για να χειρουργηθώ;» αν και
έχει νόημα αφού η ωρίμανση του καταρράκτη όχι μόνο δεν αποτελεί προϋπόθεση για το χειρουργείο αλλά αυξάνει το βαθμό δυσκολίας του, από κάποιον χειρουργό που πραγματοποιεί το χειρουργείο με δυνατότητες διαθλαστικής διόρθωσης ανταπαντάται με την ερώτηση: «είσαι ευχαριστημένος με την παρούσα όραση σου;» Αν ναι, και η ύπαρξη θάμβους όρασης στον βαθμό που υπάρχει +/- η ανάγκη χρήσης γυαλιών δεν αποτελούν πρόβλημα για τον ασθενή και δεν υπάρχουν άλλα προβλήματα που να καθιστούν αναγκαία την αφαίρεση του φυσικού φακού πριν την ύπαρξη προχωρημένου καταρράκτη (π.χ. γλαύκωμα κλειστής γωνίας σε υπερμέτρωπες ή χαμηλός αριθμός ενδοθηλιακών κυττάρων), τότε ο ασθενής δεν χρειάζεται να χειρουργηθεί υπό τις παρούσες συνθήκες.
Αν όμως ένας ασθενής μετά τα 50 δεν είναι ευχαριστημένος από την παρούσα όραση του και από την ανάγκη χρήσης γυαλιών (σύνηθες παράδειγμα υπερμέτρωπες με πρεσβυωπία που χρειάζονται 2 ή 3
διαφορετικά γυαλιά όρασης ή πολυεστιακά), τότε αν δεν υπάρχουν άλλα προβλήματα που να επηρεάζουν σημαντικά το τελικό αποτέλεσμα της επέμβασης (π.χ. ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας) και αν ο γιατρός είναι σε θέση να τον υποβάλει σε διαθλαστική διόρθωση με το χειρουργείο της
φακοθρυψίας το χειρουργείο έχει απόλυτη ένδειξη ασχέτως της ύπαρξης καταρράκτη ή μη. Για όλους τους ανωτέρω λόγους και λόγω έλλειψης διασαφήνισης των στόχων του χειρουργείου, ασθενείς προσέρχονται συνεχώς με διαφορετικές συστάσεις γύρω από το χειρουργείο τηςφακοθρυψίας από διαφορετικούς γιατρούς.
Πίσω από μία απλή απάντηση δευτερολέπτων από γιατρό «δεν έχει νόημα να χειρουργηθείς ακόμα» συχνά έχει γίνει η συντόμευση μιας πολύ μακράς και δυσνόητης συζήτησης που θα αποσαφήνιζε ένα από τα τρία α) «δεν έχει νόημα να χειρουργηθείς ακόμα γιατί είσαι ευχαριστημένος από την όραση σου και δεν συντρέχει ιατρικός λόγος άμεσης υποβολής σε χειρουργείο» β) «δεν έχει νόημα να χειρουργηθείς ακόμα, γιατί παρότι δεν είσαι ευχαριστημένος από την όραση σου, το πρόβλημα διάθλασης που θα διορθώσουμε με την αφαίρεση του φακού δεν είναι το κύριο και άλλα προβλήματα (π.χ. στην ωχρά) δεν θα επιτρέψουν τη σημαντική βελτίωση της όρασης σου» γ) «δεν έχει νόημα να χειρουργηθείς ακόμα κάνοντας αλλαγή φακού γιατί ο φακός σου δεν έχει θολώσει αρκετά/καθόλου και αυτήν είναι η υπηρεσία που παρέχω, δηλαδή την αποκατάσταση της όρασης ασχέτως της ανάγκης χρήσης γυαλιών σε κάποιον με καταρράκτη, και όχι και την προβλέψιμη διαθλαστική διόρθωση των οφθαλμών με στόχο την απαλλαγή από γυαλιά ασχέτως της ύπαρξης καταρράκτη η μη.
Στην καθημερινή μας κλινική πράξη έχουμε ενσωματώσει όλες τις ανωτέρω εξελίξεις, εξοπλίζοντας με αυτές το ιατρείο μας και λαμβάνοντας την αναγκαία εκπαίδευση που απαιτείται για να αντιμετωπίζουμε το χειρουργείο της φακοθρυψίας ως διαθλαστική επέμβαση. Έτσι, μπορούμε με αυτοπεποίθηση να παρέχουμε στους ασθενείς μας, με πλήρως προβλέψιμα αποτελέσματα, σημαντική βελτίωση της όρασης τους και τη δυνατότητα απαλλαγής από γυαλιά, αναβαθμίζοντας σημαντικά την ποιότητα της καθημερινότητας τους, ασχέτως της ύπαρξης ή μη καταρράκτη.
Πηγή: HEALTH TODAY MAGAZINE
