Λιάνα Καράτζου: Με το λευκό Μπαστούνι και τον Σκύλο Οδηγό μπορώ να κάνω πράγματα που δεν κάνει ένας βλέπων

ΥΓΕΙΑ

Τρίτη, 1 Ιουλίου 2025, 17:47

Λεζάντα φωτογραφίας

Συνέντευξη στην Φλώρα Κασσαβέτη

“Είμαι μητέρα, γιαγιά, δασκάλα γιόγκα, χειρίστρια σκύλου οδηγού, διαχειρίστρια στην πολυκατοικία όπου μένω! Όλοι ξέρουν ότι δε βλέπω, αλλά τα χρήματα τα μετράω με εφαρμογή στο κινητό και την αφή, και με τους μάστορες δεν έχω κανένα πρόβλημα.Μάλιστα πέρυσι ανακαίνισα το σπίτι ενός φίλου μου Γάλλου στην Ελλάδα”, μας λέει η Λιάνα Καράτζου όταν της ζητάμε να συστηθεί στους αναγνώστες μας. Την περίοδο 2021-2030, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί μια σειρά από στρατηγικές που υιοθέτησε για να βελτιώσει τη ζωή των ανάπηρων ατόμων. Θέματα προσβασιμότητας αλλά και πίεση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υιοθετήσουν στρατηγικές ώστε να είναι όλοι ίσοι, είναι μερικοί από τους στόχους που τέθηκαν. Ωστόσο, στο κομμάτι της προσβασιμότητας και της ευαισθητοποίησης απαιτούνται πολλά βήματα στη χώρα μας.

Λιάνα πόσο ανεμπόδιστη είναι η μετακίνηση και η καθημερινότητα
για ένα τυφλό άτομο;

Αυτό που δεν μου αρέσει είναι πως πολλοί θεωρούν τους ανάπηρους ανίκανους. Δεν υπάρχει προσβασιμότητα και αυτό σε κάνει να νιώθεις στο περιθώριο, αν και πλέον δε νιώθω έτσι, κάνω πράγματα που δεν κάνει ένας βλέπων! Όμως, δεν είναι όλοι οι τυφλοί όπως εγώ, υπάρχουν άνθρωποι που ζορίζονται πολύ. Εγώ ξεπέρασα το θέμα της αναπηρίας επειδή ήμουν δραστήρια. Μου αρέσει το θέατρο. Πρόσφατα παρακολούθησα το «Συρανό» και μου άρεσε ο Μιχάλης Σαράντης, είχε τη δυνατότητα να αλλάζει το ηχόχρωμα της φωνής του και να βγάζει συναίσθημα. Με εντυπωσίασε παρόλο που δεν τον έβλεπα. Επίσης, μου αρέσει να ακούω μουσική, να διαβάζω, να πλέκω, να ράβω.

Αυτό που δεν μου αρέσει είναι πως πολλοί θεωρούν τους ανάπηρους ανίκανους. Δεν υπάρχει προσβασιμότητα και αυτό σε κάνει να νιώθεις στο περιθώριο, αν και πλέον δε νιώθω έτσι, κάνω πράγματα που δεν κάνει ένας βλέπων

Είναι πράγματα που έκανα και πριν χάσω την όρασή μου. Μου αρέσει να πηγαίνω σε πισίνα να κολυμπάω, να περπατάω.

Πώς είναι η ζωή σας με τον σκύλο οδηγό;

Με τον Πόλο, τον σκύλο οδηγό που μου έδωσε η σχολή Λάρα, δε νιώθω ανάπηρη, πάμε… σφαίρα! Ο Πόλο ξέρει να με πάει στο σούπερ μάρκετ, μόνη μου δεινοπαθώ! Σε μέρη που τα γνωρίζουμε και οι δύο είμαστε απίστευτοι. Είμαστε πολύ ωραίο ντουέτο, μας έχουν πει ότι ταιριάζουμε και στα χρώματα.

Δεν είστε εκ γενετής τυφλή. Θέλετε να μας πείτε λίγα πράγματα για τη ζωή σας μέχρι να εμφανιστεί η οπτική βλάβη;

Γεννήθηκα στη Λάρισα στις 31 Μαρτίου 1955, σε μια οικογένεια με πατέρα έμπορο, μητέρα που είχε βιοτεχνία με πουκάμισα και μια αδερφή μεγαλύτερη. Σπούδασα γαλλική φιλολογία στη Γαλλία. Οι γονείς μου είχαν φίλους Γάλλους που με ξεσήκωσαν να πάω εκεί. Έμενα στη Grenoble, όπου πέρασα πολύ ωραία φοιτητικά χρόνια. Μου άρεσε πολύ να πηγαίνουμε για σκι. Βρισκόμουν στο κέντρο της Ευρώπης και έκανα πολλά ταξίδια. Θυμάμαι ένα Σάββατο βράδυ που πήγαμε στις Κάννες έξι φοιτητές με δύο αυτοκίνητα, φάγαμε πρωινό, περπατήσαμε και ξαναγυρίσαμε.

Μια φορά είχα σχέση με έναν Έλληνα που είχε φίλους στο Brighton (σ.σ. πόλη της Αγγλίας) και πήγα μόνη μου στην παρέα αυτή γιατί ο Έλληνας ήθελε να ταξιδέψει στη μαμάκα του.

Γύρισα όλο το Brighton με το ποδήλατο. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα έπιασα δουλειά σε φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Στην αρχή έκανα εκστρατεία να μαζέψω μαθητές, μιλάμε για το 1978 στην ελληνική επαρχία. Πήγαινα έξω από τα σχολεία και μοίραζα φυλλάδια. Στο φροντιστήριο γνώρισα μέσω της ιδιοκτήτριας που ήταν αδερφή του, τον μετέπειτα άντρα μου που πριν ήταν στο συγκρότημα Olympians.

Πότε αρχίσατε να χάνετε την όρασή σας και για ποιο λόγο;

Η διάγνωση ήρθε το 1986: μελαχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια. Πρόκειται για μια κληρονομική πάθηση, αλλά δεν έχω βρει κάποιον συγγενή μου με κάτι αντίστοιχο. Είχα ήδη κάνει τα δύο παιδιά μου όταν αντιλήφθηκα ότι χάνω την όρασή μου. Εκείνες τις μέρες είχε έρθει στη Λάρισα ένας φίλος του άντρα μου, οφθαλμίατρος στο νοσοκομείο Γεννηματάς. Του λέω, «βρε Δημήτρη όταν κοιτάζω την οθόνη καταλαβαίνω ότι κάτι είναι στη μπλούζα μου και όταν κατεβάζω το κεφάλι να το δω, δεν το βρίσκω». Τι συνέβαινε;

Με την κεντρική μου όραση δεν το έβλεπα γιατί την έχανα, ενώ η περιφερειακή λειτουργούσε ακόμη καλά. Μου είπε να κάνω εξετάσεις στο Γενικό Κρατικό, όπου ο βοηθός του έβγαλε τη διάγνωση. Την ίδια διάγνωση μου έκαναν και στη Γαλλία λίγο αργότερα, όπου είχε χειρουργηθεί ο άντρας μου. Πέρασα δύσκολα γιατί είχα να φροντίζω και τον άντρα μου και τα παιδιά που ήταν ενάμισι και εξίμισι ετών. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι οι γιατροί μου είπαν πως θα χάσω την όρασή μου όταν φτάσω στα βαθιά γεράματα. Γενικά δεν μπορούσα να το δεχτώ, δεν το συνειδητοποίησα αμέσως.

Η Λιάνα Καράτζου παρέα με τον σκύλο οδηγό της καταρρίπτει τα στερεότυπα που θέλουν τους τυφλούς να κάθονται κλεισμένοι στο σπίτι τους.

Πώς το διαχειριστήκατε;

Με βοήθησε ότι ήμουν πολύ δραστήρια και δεν ήθελα να τα περιμένω έτοιμα. Μετά τη διάγνωση γράφτηκα πάλι σε μια σχολή χορού και έκανα κλασικό χορό, λάτιν, σύγχρονο. Ήθελα να κάνω κάτι. Συνέχιζα να πηγαίνω στο γραφείο του Κίμωνα, του άντρα μου -είχα αφήσει το φροντιστήριο προτού μάθω τη διάγνωση. Επίσης με έπιασε η αγωνία ότι δεν θα μπορέσω να διαβάσω στο μέλλον και είχα πάντα μαζί μου ένα βιβλίο. Διάβαζα ακόμα κι όταν μαγείρευα. Ξεκίνησα ψυχοθεραπεία και τη συνέχισα για 25 χρόνια. Με βοήθησε πολύ. Όμως, τo πέρασα μόνη μου αυτό που ερχόταν, ο άντρας μου τότε δεν ήταν τόσο υποστηρικτικός, θεωρούσε ότι θα με κάνει αδύναμη αν με βοηθάει.

Σας βοήθησε κάποιος σύλλογος τυφλών;

Υπάρχουν σύλλογοι, αλλά δεν έχω σχέσεις με κάποιον, πέρα από τα ακουστικά βιβλία που έχουν. Δε νιώθω ότι είμαι κάτω από κάποια ομπρέλα. Όταν ήμουν στη Λάρισα, δεν είχα έρθει σε επαφή με κανέναν τυφλό και δεν είχα ακούσει για κάποιον σύλλογο. Όταν ήρθα στην Αθήνα, κάποιος μου μίλησε για τον Σύνδεσμο Τυφλών. Πήγα και μου είπαν ότι υπάρχει βιβλιοθήκη με ακουστικά βιβλία που τότε ήταν σε κασέτες. Έβαλα τα κλάματα. Σκεφτείτε ότι πλήρωνα άνθρωπο να τα διαβάζει σε κασέτες και να μου τις δίνει. Θα ήθελα να υπάρχει ένας δυνατός σύλλογος με επιρροή και αποτέλεσμα στα θέματα προσβασιμότητας.

Πώς εξελίχθηκε το πρόβλημα με την όραση;

Μέχρι το 1992-1993 οδηγούσα και διάβαζα. Μέχρι το 2000 μπορούσα να γράψω με μαρκαδόρο χοντρά γράμματα. Ήρθα στην Αθήνα το 2001 όταν είχα γραφτεί σε μια σχολή ρεφλεξολογίας. Την ιδέα μου την έβαλε η ψυχοθεραπεύτρια με την οποία συζητούσα τι μπορούσα να κάνω. Έτσι ξεκίνησα ρεφλεξολογία. Πριν από αυτό πήγαινα σε σχολή γιόγκα, την οποία ξεκίνησα μετά από ένα ταξίδι στην Ινδία. Ήμουν κοινωνική και είχα φίλους. Μία φίλη ήταν στη Γερμανία, ψυχολόγος, και είχε έναν Σριλανκέζο φίλο που ήταν μαθητής του πνευματικού ηγέτη και φιλάνθρωπου Σάι Μπάμπα.

Όταν ο Σριλανκέζος ήρθε μόνος του στην Αθήνα, τον βοήθησα με τη δι- αμονή του και τον ακολούθησα στο ταξίδι στην Ινδία. Πήγα κι εγώ με τους ακολούθους του Σάι Μπάμπα. Έμεινα ένα μήνα εκεί. Κοιμόμασταν 9 το βράδυ και ξυπνούσαμε στις 4 το πρωί και συγκεντρωνόμασταν σε ένα μέρος όπου κάναμε διαλογισμό.

Ο άνθρωπος αυτός μας έλεγε «να πιστεύεις στο Θεό που έχεις μέσα σου». Και είχε μια γωνιά με όλες τις θρησκείες του κόσμου και μπορούσες να προσευχηθείς. Στην πορεία μπήκα και σε 1-2 αδελφότητες στην Ελλάδα, αλλά δεν έμεινα.

Τελικά δεν μου αρέσει να ανήκω κάπου, δεν μου αρέσει να είμαι οπαδός. Όλη αυτή η διαδικασία με έμαθε να χτίσω υπομονή και να αρχίσω γιόγκα. Η ζωή μου άλλαξε. Ξεκίνησα γιόγκα και άφησα τη Λάρισα, τα παιδιά μου εξάλλου ήταν ενήλικες. Σε τέσσερα χρόνια τελείωσα τη σχολή γιόγκα και το 2005 ξεκίνησα να προσφέρω μαθήματα γιόγκα σε άλλους, σε δικό μου χώρο. Στην αρχή ήμασταν μόνο τρία άτομα.

Μετά ο ένας έφερνε τον άλλο. Η γιόγκα μου έχει προσφέρει την αυτοπε- ποίθησή μου, την αυτονομία μου.

Πότε βάλατε στη ζωή σας το λευκό μπαστούνι και τον σκύλο οδηγό;

Μέχρι το 2007 κυκλοφορούσα χωρίς μπαστούνι, αν και δύσκολα. Όμως κάτι έβλεπα. Μετά όμως είπα «δεν μπορείς να είσαι έτσι». Έμαθα για τα μαθήματα κινητικότητας και άκουσα ότι στην Αθήνα υπήρχαν δυο τυφλοί με σκύλο οδηγό.

Από τον Σύνδεσμο Τυφλών μου είπαν για έναν από αυτούς που πήρε τον σκύλο του από τη Γαλλία. Έτσι ήρθα σε επαφή με την γαλλική σχολή και αποφάσισα να πάρω σκύλο για οδηγό από αυτούς το 2009.

Εκείνος ο σκύλος ήταν γερμανικός και ελβετικός ποιμενικός και πέθανε 11 ετών. Είχα προβλήματα όπως ότι γάβγιζε σε ανθρώπους. Τότε είχα έρθει σε επαφή με τον Γιώργο Σταβοράβδη που είχε εκπαιδεύσει έναν σκύλο οδηγό στην Ελλάδα και με την Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου που έχει τη Σχολή σκύλων οδηγών Λάρα και είναι τυφλή. Μετά πήρα και δεύτερο σκύλο οδηγό και από τον Μάιο του 2023 έχω τον τρίτο οδηγό μου, τον Πόλο, από τη Σχολή Λάρα.

Σας έχει αλλάξει η εμπειρία σας με την τυφλότητα;

Έχω σταματήσει να βάζω στόχους, προσπαθώ να ζω την καθημερινότητα με όλη μου την ψυχή. Η ζωή είναι πολύ μικρή, θέλω να είμαι με φίλους, να περνάω χρόνο με τους δικούς μου, να συναντώ τα παιδιά
μου στον Καναδά, να χαίρομαι τα εγγόνια μου, να ταξιδεύω.

Επισκέπτεστε με τον σκύλο οδηγό σας σχολεία. Τι μοιράζεστε με τους μαθητές;

Τους εξηγώ πόσο κανονική μπορεί να είναι η ζωή ενός τυφλού, εφόσον δεν παρκάρουν οι γονείς τους στα πεζοδρόμια, δεν κλείνουν τους οδηγούς όδευσης, μας αφήνουν να πάμε παντού με τον σκύλο οδηγό μας.

Οι δάσκαλοι προσπαθούν, αλλά από τις ερωτήσεις των παιδιών φαίνεται πως υπάρχει άγνοια. Μπορεί να με ρωτήσουν πώς τρώω, πώς πλένομαι, πώς μαγειρεύω. Νομίζουν ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

Όταν ταξιδεύετε σε άλλες χώρες, δεν έχετε τέτοια προβλήματα;

Στον Καναδά όπου ζουν οι γιοι μου, όλοι οι άνθρωποι γνωρίζουν τι σημαίνει σκύλος οδηγός. Ο κόσμος είναι ενημερωμένος, στα καταστήματα ξέρουν πώς θα σε εξυπηρετήσουν. Στη χώρα μας πρέπει να εξηγώ κάθε φορά γιατί δεν πρέπει να χαϊδέψουν τον σκύλο οδηγό ή ακούω πράγματα, όπως «πάρε τον σκύλο σου από εδώ». Μπορώ να αφήσω αλλού τα μάτια μου;

Είπατε ότι έχετε κάνει πράγματα που μπορεί να μην έχει ζήσει
ένας βλέπων.

Ναι, μου αρέσουν τα ταξίδια. Πήγα με έναν πεζοπορικό σύλλογο στο Νεπάλ, έχοντας χάσει την όρασή μου. Έχω ξαναπάει με τους γιους μου ορειβασία.

Από πού αντλείτε τη δύναμή σας;

Από τον εαυτό μου. Τη δύναμή μου την αποδίδω στη γνώση. Όσα πε- ρισσότερα μαθαίνεις, όσες εμπειρίες συλλέγεις, αποκτάς δύναμη και αυτο- πεποίθηση.